Nieuw cursusjaar bij Cozmix

Ook in het werkjaar 2021-2022 worden op Volkssterrenwacht Beisbroek te Brugge diverse cursussen gedoceerd. Deze cursussen worden ondersteund binnen het Actieplan Wetenschapsinformatie van de Vlaamse Overheid. Voor elke cursus is een moeilijkheidsgraad gedefinieerd. Deze is aangegeven met sterretjes (van ★☆☆☆☆ voor de meest eenvoudige cursussen tot ★★★★★ voor de meest gevorderde cursussen). Iedere cursist zal elke les afzonderlijk de keuze kunnen maken om de uiteenzetting ter plaatse te volgen of vanop afstand via videostreaming.

Meer info en inschrijven kan via de website.

Inleidende cursus Sterrenkunde (★★☆☆☆)

Deze cursus van acht zittingen biedt een eerste kennismaking met de sterrenkunde. Het is een beschrijvende cursus die geen voorkennis vereist. Er wordt duidelijk gemaakt hoe astronomische waarnemingen geleid hebben tot ons huidig beeld van de opbouw van het heelal. Vertrekkend bij de aarde, wordt het zonnestelsel (met de zon, planeten, kometen, ...) verkend. Hierbij komt ook een stukje klassieke sterrenkunde aan bod (de bewegingen aan de hemelkoepel van zon, planeten en sterren). In de tweede helft van de cursus verlaten we het zonnestelsel, en beschrijven we het leven van een ster. We gaan na hoe sterrenstelsels zijn opgebouwd. Ten slotte worden de verste objecten in het heelal bestudeerd, en bespreken we de evolutie van het heelal.

Cursusdata: 2021: di 12/10, di 26/10, di 09/11, di 23/11, di 07/12; 2022: di 11/01, di 25/01, di 08/02, telkens vanaf 20 h.

Waarnemen voor beginners (★★☆☆☆)

Deze cursus is vooral afgestemd op wie zich wil verdiepen in het praktisch waarnemen. In zeven sessies worden de sterrenhemel en de plaats van de sterrenbeelden aan de noordelijke hemel uitgelegd. Bij helder weer gebeurt dit met behulp van een draaibare sterrenkaart en een verrekijker. Bij slecht weer wordt voor het praktische gedeelte het planetarium ingeschakeld. Begrippen als ecliptica, hemelevenaar en zenit worden uit de doeken gedaan. Reeds na één les is men in staat om de Poolster terug te vinden, samen met tal van circumpolaire sterrenbeelden. In een daaropvolgend deel komen dan weer telescopen en verrekijkers aan bod, gezien het belang van deze instrumenten om op praktische wijze de sterrenhemel te leren verkennen. Naast sterren, nevels, novae en supernovarestanten wordt ook aangeleerd hoe men de zon, de maan en de planeten kan observeren. Na het doorlopen van alle zittingen kent men de meeste noordelijke sterrenbeelden en zal men verscheidene hemelobjecten kunnen aanwijzen zoals de Orionnevel, de kapstok en het Zevengesternte. Deze cursus kan dienen als instapcursus voor de werkgroep waarnemen, een groep enthousiastelingen die regelmatig samenkomt en waarnemingssessies organiseert.

Cursusdata: 2021: vr 22/10, vr 19/11, vr 17/12; 2022: vr 21/01, vr 25/02, vr 01/04, vr 29/04, telkens vanaf 20 h.

Basisconcepten uit de astrofysica (★★★★☆)

Deze cursus belicht de basisconcepten van de moderne astrofysica, en is ideaal geschikt voor wie zich verder wil verdiepen in de sterrenkunde na het inleidende eerder beschrijvende niveau en/of als voorbereiding op het volgen van meer gespecialiseerde sessies (zoals de actuele onderwerpen sterrenkunde). De cursus bestaat uit twee modules van elk zes lessen, die alternerend tweejaarlijks aan bod komen; deze modules kunnen onafhankelijk van elkaar gevolgd worden (en in willekeurige volgorde). Module A behandelt volgende thema's: hedendaagse optische principes van telescoopsystemen, gravitatie en elliptische beweging, eigenschappen en classificatie van sterren (met het belangrijke Hertzsprung-Russell-diagram), energieproductie in sterren en sterevolutie, eindstadia van sterren, en tenslotte afstandsbepaling in de sterrenkunde. Module B behelst volgende onderwerpen: astronomische technieken en dataverwerking, planetologie en planeetatmosferen, exoplaneten, dynamica van sterrenstelsels (en het belang van donkere materie hierin), het standaardmodel van de elementaire deeltjes, en tenslotte kosmologie. In het werkjaar 2021-2022 wordt module B gedoceerd. In 2022-2023 komt dan module A aan bod. Voor deze cursus wordt een basiskennis wiskunde en fysica op niveau secundair onderwijs aanbevolen.

Cursusdata: 2022: di 01/03, di 15/03; di 29/03, di 19/04, di 03/05, di 17/05, telkens vanaf 20 h.

Actuele onderwerpen uit de ruimtevaart (★★★☆☆)

Een viertal avonden wordt gewijd aan de actualiteit van de ruimtevaart. De onderwerpen spelen in op de actualiteit en liggen nog niet helemaal vast, maar bijvoorbeeld recente resultaten van planeetverkenners en andere ruimtevaartactualiteit komen zeker aan bod. De uitleg is steeds aangepast aan het publiek, zodat de cursus geen voorkennis vereist van ruimtevaart en voor iedereen toegankelijk is.

Cursusdata: 2021: wo 13/10, wo 24/11; 2022: wo 19/01, wo 30/03, telkens vanaf 20 h.

Actuele onderwerpen uit de sterrenkunde (★★★★☆)

In een achttal zittingen worden actuele onderwerpen uit de sterrenkunde behandeld. De cursus gaat uit van een basiskennis sterrenkunde (bijvoorbeeld door eerder al de inleidende cursus sterrenkunde en/of de cursus basisconcepten uit de astrofysica gevolgd te hebben). De onderwerpen zullen inspelen op de actualiteit en liggen nog niet helemaal vast. De vorige jaren zijn onder andere volgende onderwerpen aan bod gekomen: planeetdetectie met TESS, de Atacama Large Millimeter Array, donkere materie, impactkraters binnen en buiten ons zonnestelsel, IceCube, de versnelde expansie van de kosmos, dwergsterrenstelsels, zonnestormen, asteroseismologie en sterstructuur, detectie van gravitatiegolven, de Gaia missie, Oumuamua, de Event Horizon Telescope, de zoektocht naar leven in het universum, de controverse rond de constante van Hubble, waterpluimen op de Jupitermaan Europa, resultaten van de Solar Orbiter, ...

Cursusdata: 2021: wo 27/10, wo 17/11, wo 15/12; 2022: wo 26/01, wo 23/02, wo 16/03, wo 20/04; wo 11/05, telkens vanaf 20 h.

Sterrenbeelden en sterrenkaarten (★★★☆☆)

Honderd jaar geleden deelde de Belgische astronoom Eugène Delporte op vraag van de toen pas opgerichte Internationale Astronomische Unie (IAU) de hemelbol definitief op in 88 sterrenbeelden. Ter gelegenheid van deze verjaardag belicht deze zesdelige lessenreeks de lange geschiedenis van de sterrenbeelden. Hoewel de meest gekende sterrenbeelden die astronomen vandaag gebruiken eerst werden beschreven door de Oude-Grieken, vermoeden nieuwe theorieën dat sommige sterrenbeelden een veel oudere herkomst hebben. En waarom zijn bepaalde dieren vertegenwoordigd in de dienriem en anderen niet? Daarnaast wordt ook stilgestaan bij anderen volkeren die een volledig andere invulling gaven aan de sterrenhemel. Vanaf de nieuwe tijd voelden astronomen de noodzaak om nieuwe sterrenbeelden bij te voegen en dankzij de verkenning van de zuidelijke oceanen moesten totaal nieuwe constellaties worden bedacht. Wie was daar verantwoordelijk voor en waarom is er bijvoorbeeld een Luchtpomp of een Winkelhaak aan de hemel terug te vinden? Andere sterrenbeelden overleefden de tand des tijds dan weer niet en verdwenen voorgoed van de steeds betere sterrenkaarten. Uiteindelijk bleven er slechts 88 sterrenbeelden over dankzij een Belg. Maar wie was die Belgische astronoom Eugène Delporte?

Cursusdata: 2021: di 19/10, di 16/11, di 14/12; 2022: di 18/01, di 22/02, di 22/03, telkens vanaf 20 h.

Zwaartekracht (★★★★☆)

De zwaartekracht speelt een belangrijke rol in bijna alles wat zich op het astronomische toneel afspeelt. Hoe meer inzicht je dus hebt in hoe zwaartekracht werkt, hoe beter je ook allerlei sterrenkundige fenomenen zult begrijpen. Het doel van deze cursus is om beide aspecten te verduidelijken. Om te beginnen wordt de theoretische kant belicht, en daarna komen een aantal praktische toepassingen aan bod. Daarbij wordt een formule of een berekening af en toe niet geschuwd, al zijn dit geen essentiële onderdelen. Na een historisch overzicht behandelen we eerst de klassieke mechanica. Vervolgens komt de hemelmechanica aan bod, met bijvoorbeeld ook aandacht voor banen van ruimtetuigen. Er wordt uiteraard ook stilgestaan bij de kosmologische implicaties, waarbij ook de algemene relativiteit wordt belicht. Er wordt afgerond met een aantal openstaande problemen en speculaties.

Cursusdata: 2021: wo 20/10, wo 10/11, wo 01/12; 2022: wo 12/01, wo 09/02, wo 09/03, telkens vanaf 20 h.

Positionele sterrenkunde in de praktijk (★★★★★)

Sterrenkundige jaarboeken zoals de Hemelkalender, de Sterrengids of het Jaarboek van de Koninklijke Sterrenwacht bevatten posities van hemellichamen en voorspellingen van allerlei sterrenkundige verschijnselen. Het gaat dan om de opkomst en ondergang van de Zon, Maan en planeten, maar ook om voorspellingen van zons- en maansverduisteringen en van verschijnselen van de satellieten van Jupiter. In deze lessenreeks gaan we dieper in op de manier waarop deze efemeriden en voorspellingen tot stand komen. We vertrekken daarbij van de basiscoördinaten van de Zon, Maan en planeten, waaruit praktisch bruikbare posities worden afgeleid. Hierbij moet rekening gehouden worden met allerlei effecten, zoals lichttijd en aberratie. De resulterende posities gebruiken we dan om sterrenkundige verschijnselen te voorspellen, zoals de tijden van opkomst en ondergang van Zon, Maan en planeten, de omstandigheden van bedekkingen en verduisteringen, ... Deze lessen maken gebruik van enkele wiskundige technieken (elementaire vectorrekening, rotatiematrices, afgeleiden en Newton-Raphson iteratie). Alhoewel deze in de inleidende les worden aangebracht is enige vertrouwdheid met deze technieken toch aanbevolen. Bij deze lessenreeks hoort een syllabus in het Engels met de volledige uitwerking van de wiskundige aspecten van de berekeningen (de lessen zelf en de bijhorende dia’s zijn in het Nederlands). De deelnemers ontvangen ook SkyCalculator, een software voor de PC om efemeriden en verschijnselen te berekenen en om sterrenkaarten te maken.

Cursusdata: 2022: wo 02/02, wo 02/03, wo 23/03, wo 27/04, wo 18/05, telkens vanaf 20 h.

 Jeugdcursus Sterrenkunde en Ruimtevaart (★☆☆☆☆) – enkel ter plaatse

In acht lessen maken jongeren van 12 tot 16 jaar kennis met de boeiende wereld van de sterrenkunde en de ruimtevaart. Hoe werkt een raket en hoe bouw ik er zelf één? Wat zijn ijsdwergen en zullen we ooit leven vinden op Mars? Waar loopt de Melkweg? Star Wars: sprookjes of echte toekomst? En ben jij ’s nachts ook bang van zwarte gaten? Het antwoord op deze en veel meer vragen krijg je in deze cursus. Met behulp van foto’s, schema’s, modellen en videomateriaal geven we duidelijke uitleg en maken we je wegwijs in het heelal. Er is helemaal geen voorkennis vereist om mee te doen!

Cursusdata: 2021: za 23/10, za 13/11, za 04/12; 2022: za 05/02, za 19/02, za 12/03, za 26/03, za 23/04, telkens van 10 h tot 12 h.

Cozmokidz (★☆☆☆☆) – enkel ter plaatse

Voor jonge sterrenkundigen ontwikkelde Cozmix een reeks workshops die doorgaan op woensdagnamiddag, van 14h tot 16h. Dit 'Cozmokidz' aanbod is een programma van in totaal 12 namiddagen. Van oktober tot en met december komen we 6 keer samen om actief bezig te zijn rond sterren, planeten en ruimtevaart. Tussen januari en april volgen nogmaals 6 workshops. De verschillende activiteiten zijn speciaal samengesteld voor de leeftijdsgroep van 9 tot 12 jaar. Kom bij ons de schitterende sterrenhemel afspeuren, leer werken met een telescoop, bouw en lanceer je eigen ruimteraket, kijk mee omhoog en ontdek nog gigantisch veel nieuwigheden in de ruimte!

Cursusdata: 2021: wo 13/10, wo 27/10, wo 17/11, wo 01/12, wo 15/12; 2022: wo 12/01, wo 26/01, wo 09/02, wo 23/02, wo 16/03, wo 30/03, wo 20/04, telkens van 14 h tot 16 h.

Jeugdwerkgroep sterrenkunde JVS-Vigilia (★★☆☆☆) – enkel ter plaatse

Wie de jeugdcursus achter de rug heeft en de sterrenkunde op een actieve manier wil leren kennen, is welkom in de jeugdwerkgroep van JVS-Vigilia. Dit is een groep jonge amateurastronomen die geregeld op vrijdagavond samenkomt om aan sterrenkunde te doen. Er wordt gewerkt rond allerhande sterrenkundige projecten die op een zo aangenaam mogelijke manier gebracht worden. Als het helder is, wordt er waargenomen en kan je een initiatie krijgen in het gebruik van de telescopen. Tijdens de zomer is er een Vigilia-kamp waarin sport, spel en astronomie mooi gecombineerd worden.

Cursusdata: 2021: vr 24/09, vr 08/10, vr 22/10, za 06/11, vr 12/11, vr 26/11, vr 10/12; 2022: nog te bepalen, telkens vanaf 20 h.